top of page

4 Liña di Evidensia pa E Historisidat di Hesus

Updated: Aug 2, 2019


Hesus tabata eksistí di bèrdat, òf esaki tabata simplemente un personahe kreá dor di e iglesia? Tin evidensia trempan pafó di Beibel i pafo di Kristianismo ku ta demonstrá e historisidat di Hesus di Nazaret?


Tin varios evidensia ku ta establesé e realidat históriko di Hesus. Nos por pensa riba por ehèmpel 1. Referensianan Bíbliko, 2. Testimonio Hudiu, 3. Fuentenan Romano, i 4. E Silensio di e Enemigunan di Kristianismo.


1. Referensianan Bibliko

Lukas ta kuminsá su Evangelio di e siguiente manera,


“Ya ku hopi hende a trata di kompilá un relato di e kosnan ku a sosodé meimei di nos, meskos ku esnan ku for di prinsipio tabata testigu ku nan mes wowo i ku tabata sirbidónan di e palabra a entregá nan na nos, a parsemi bon tambe despues di a investigá tur kos kuidadosamente for di prinsipio, pa skirbi esaki pa bo den un forma ordená, O ekselentísimo Teófilo, pa bo por sa e bèrdat eksakto tokante di e kosnan ku bo a wòrdu siñá” (Lukas 1:1-4).


Tèstamènt Nobo klaramente ta presentá Hesus komo un figura históriko (cf. Mat.1:1-16; 27:11-13; Luk. 2:1-7). I tuma nota ku Tèstamènt Nobo a wòrdu skirbí durante un periodo di ca. 60 aña despues di e morto di Hesus. Pues si Hesus nunka tabata eksisití, anto e ora ei nos lo mester a mira den e promé siglo un reakshon fuerte kontra e historisidat ku e Skrituranan ta atribuí na dje. Pero nos no ta mira esaki. Alkontrario, loke nos ta haña ta miles di persona aseptando Kristu den e promé siglo, i miles di persona dispuesto na sufri i asta muri pa e nòmber di Hesus.


E formashon di e dokumentonan Kristian, e eksistensia di mas ku 5800 manuskrito Griego di e Tèstamènt Nobo, i e eksistensia di e Iglesia lo tabata imposibel sin e realidat históriko di Hesus su bida. Si bo ke sa mas tokante e manuskritonan aki, i e trabou ku ta wòrdu hasí pa preservá nan den forma digital klik [aki].


2. Testimonio Hudiu

E historiadó Hudiu di e promé siglo, Flavius Josephus a referí dos bes na Kristu den su buki titulá The Antiquities of the Jews. Un kaminda e ta bisa:


“Awor den e tempu aki tabatei Hesus, un hòmber sabí, si ta korekto pa yam’E hòmber (hende), pasobra e tabata un hasidó di obranan maraviyoso, un maestro di e tiponan di hende ku ta risibí e bèrdat ku plaser. El a hala na dje hopi di e Hudiunan, i hopi di e paganonan. E tabata e Kristo, i ora Pilato, konforme e sugerensia di e hòmbernan prinsipal entre nos, a konden’é na krus, esnan ku a stim’é for di promé no a bandon’é; pasobra El a aparesé na nan bibu atrobe den e di tres dia; manera e profetanan divino a profetisá esakinan i dies mil otro kosnan maraviyoso tokante djE.”


Hopi eskolar ta di pensamentu ku e pasahe aki no ta originalmente loke Josephus a skirbi, pa motibu ku e ta deklará algun kos ku solamente un Kristian lo a bisa, i no un Hudiu fariseo manera e mes. E ta bisa por ehèmpel ku Hesus tabata e Kristo, i ku El a aparesé na su disipelnan bibu atrobe den e di tres dia.


Sinembargo, esaki no ta kita for di echo ku Josephus ta hasi menshon di Hesus den un konteksto históriko, rekonosiendo asinei ku E tabata eksistí di bèrdat. Un otro kaminda, referiendo na e sumo saserdote Ananus, e ta bisa:


“El a forma un konsilio di huesnan, i a trese dilanti dje e ruman hòmber di Hesus e asina-yama Kristu, kende su nòmber tabata Santiago, huntu ku algun otro, i despues di a akusá nan komo kibradónan di lei, el a entregá nan pa wòrdu piedrá.”


3. Fuentenan Romano

Ku eksepshon di Tèstamènt Nobo, no tin kasi niun literatura di e promé siglo ku ta hasi menshon di Hesus. Esaki ta básikamente pa dos motibu:


1. E tópikonan ku e eskritornan tabata trata no tabata hustifiká e menshon di Hesus

2. E eskritornan aki simplemente no tabata interesá den Kristianismo


Pero den e di dos siglo Plinio e Hóben, gobernadó di Bytinia (Turkia), a skirbi e emperador Romano Trajano un karta den kua e ta hasi menshon di Kristu. E ta bisa ku e Kristiannan tabata reuní i tabata kanta un himno na Kristo komo na un dios.


E historiadó Romano Tacitus tambe a hasi menshon di Kristu. Referiendo na e emperador Nero, kende na aña 64 AD a pega e siudat di Roma na kandela, el a skirbi:


“El a akusá falsamente, i a kastigá ku e mas horíbel torturanan, e personanan komunmente yamá Kristian, kendenan tabata wòrdu odiá pa nan aktonan. Kristu, e fundadó di e nòmber, a wòrdu matá dor di Ponsio Pilato, prokurador di Judea den e reinado di Tiberius” (Annales).


4. E Silensio di e Enemigunan di Kristianismo

Un otro kos ku nos tin ku mustra riba dje ta ku pa asta e enemigunan di Kristianismo den e di dos i di tres siglo, e historisidat di Hesus tabata asina bon establesé ku ni sikiera nan a kuestioná esaki (Celsus, 178 AD; Lucian di Samosata, 115-200 AD; Porphyry di Tiro, 233 AD).


Konklushon

Tantu e referensianan pa Hesus den Tèstamènt Nobo, e testimonio Hudiu, i fuentenan Romano ta presentá evidensia irefutabel pa e historisidat di Hesus di Nazaret.

5 views0 comments

Recent Posts

See All
bottom of page